Jako Fundacja Otwarty Kod Kultury wespół z kwartalnikiem „Rita Baum” i czasopismo literacko-krytycznym „Wakat/Notoria” zainicjowaliśmy w 2016 r. Koalicję na rzecz Czasopism Literacko-Artystycznych.

Okoliczności jej powstania zostały opisane w poniższym komunikacie.

Wyniki konkursu dotacyjnego dla czasopism kulturalnych, przeprowadzanego w ramach Programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego 2016 „Promocja literatury i czytelnictwa” – priorytet 3 – „Czasopisma”, okazały się wyjątkowo niekorzystne dla grupy czasopism literacko-artystycznych. Obok 8 tytułów korzystających z dofinansowań wieloletnich (dotacje przyznane w latach 2014-2015), tylko 4 tytuły zajmujące się współczesną kulturą literacką otrzymały w 2016 roku wsparcie mecenatu państwa, pomimo tego, że zgodnie z brzmieniem regulaminu czasopisma literackie – obok artystycznych i naukowych – są głównym adresatem priorytetu.

Sytuacja, w której w trzydziestosiedmiomilionowym kraju jedynie 12 czasopism literackich zasługuje na uznanie państwa, zaniepokoiła wielu redaktorów, autorów i czytelników. Odmowa dotacji zagroziła tym, że kolejne tytuły literackie zaczną znikać z czasopiśmienniczej mapy Polski. W odpowiedzi na ten „stan podwyższonego ryzyka” grupa złożona z Agnieszki Kozłowskiej (Fundacja Otwarty Kod Kultury), Marcina Czerwińskiego („Rita Baum”) i Michała Kasprzaka („Wakat/Notoria”) zaproponowała treść Listu otwartego do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (przedstawiamy go poniżej), a także podjęła inicjatywę stworzenia Koalicji na rzecz Czasopism Literacko-Artystycznych, której zadaniem będzie wypracowywanie rozwiązań systemowych zabezpieczających przyszły los tej grupy periodyków. Chcielibyśmy przede wszystkim wspólnie z Państwem wznowić rozmowy i prace, jakie prowadziliśmy z MKiDN od 2014 roku w ramach szerokiej Koalicji Czasopism (obejmującej wszystkich aplikujących o ministerialne środki), zmierzające do przeformułowania celów i struktury priorytetu. Jesteśmy również otwarci na wszelkie propozycje dotyczące innych obszarów, w jakich Koalicja mogłaby lub powinna prowadzić swoją działalność.

Do udziału w Koalicji zapraszamy wszystkie redakcje czasopism samookreślających się jako literackie, literacko-artystyczne, literacko-kulturalne czy literacko-społeczne (zastrzegając, że nie jest to wymóg formalnego określenia profilowego), które w ostatnim roku aplikowały lub w latach kolejnych zamierzają ubiegać się o środki z priorytetu „Czasopisma” MKiDN. Zapraszamy również te inicjatywy wydawnicze, które nie mieszczą się w obecnej formule dofinansowywanych zadań, ale chciałyby podjąć rozmowy na rzecz poszerzania zakresu priorytetu. Zapraszamy wreszcie wszystkich, którym bliski jest los pism literacko-artystycznych i chcieliby włączyć się w prace Koalicji.

Aby zgłosić chęć udziału w pracach Koalicji, prosimy o kontakt e-mailowy: literacko.artystyczne@gmail.com

Liczymy na owocną współpracę i poparcie.

Marcin Czerwiński („Rita Baum”)

Michał Kasprzak („Wakat/Notoria”)

Agnieszka Kozłowska (Fundacja Otwarty Kod Kultury, kwartalnik literacki „FA-art”)

Warszawa, 14 marca 2016 r.

Szanowny Pan

prof. dr hab. Piotr Gliński

Wiceprezes Rady Ministrów

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Panie Ministrze,

jako przedstawiciele i przedstawicielki ogólnopolskich czasopism literacko-artystycznych, ich autorzy, redaktorzy, czytelnicy, a także wydawcy książek, przedstawiciele i przedstawicielki środowisk akademickich i innych środowisk kulturalnych pragniemy wyrazić głęboki niepokój z powodu nieprzyznania dotacji znaczącej liczbie czasopism zajmujących się kulturą literacką w Polsce. Zaistniała sytuacja wydaje się tym bardziej niezrozumiała, że priorytet „Czasopisma” należy do programu „Promocja literatury i czytelnictwa”, jak również pozostaje częścią Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa, a – zgodnie z brzmieniem regulaminu – podstawowe znaczenie dla priorytetu „ma wsparcie dla tytułów o profilu artystycznym, literackim i naukowym, prezentujących różne dziedziny twórczości oraz rozwijających wokół nich dyskurs krytyczny”. Tymczasem wśród 25 dofinansowanych czasopism na uznanie ministerstwa zasłużyły w tym roku jedynie 4 periodyki o profilu literacko-artystycznym.

Odmowa dofinansowania powoduje, że dalsze funkcjonowanie wielu czasopism literacko-artystycznych będzie zagrożone i mogą one podzielić los tytułów, które w ostatnich latach przestały się ukazywać. Sukcesywne znikanie pism literacko-artystycznych z kulturalnej mapy Polski doprowadzi do poważnego zubożenia tak żywotnej dla kultury polskiej sfery, jaką jest twórczość literacka i towarzyszący jej dyskurs krytyczny. Konsekwencje dzisiejszych decyzji mogą być nieodwracalne w skutkach – odtworzenie bogactwa periodyków kulturalnych bywa niezwykle trudne lub wręcz niemożliwe. Wydawanie czasopism jest misją społeczną, za której powodzenie odpowiada ciągłość działań i latami wypracowywana formuła, skupiająca wokół tytułu środowisko redaktorów, autorów i czytelników.

Nie wyobrażamy sobie społeczeństwa kraju europejskiego pozbawionego możliwości rozwijania twórczości literackiej i uprawiania wokół niej debaty krytycznej. Czasopisma literacko-artystyczne są pasem transmisyjnym dla literatury: umożliwiają komunikację oraz wymianę myśli i poglądów pomiędzy pisarzami i czytelnikami, są miejscem debiutów dla młodych twórców i ich konfrontacji z krytykami oraz odbiorcami, a także w znacznym stopniu przyczyniają się do pobudzania potencjału twórczego autorów. Poprzez rozliczne interakcje budują wspólnotę autorów i czytelników, rozwijają kompetencje językowe, komunikacyjne i kulturowe społeczeństwa, ułatwiają przyswajanie bardziej złożonych treści intelektualnych i artystycznych, a także rozumienie współczesnej poezji i prozy, wspierając, a nierzadko wyręczając w tym system edukacji. Stanowią niezwykle istotny czynnik rozwijający czytelnictwo, zwłaszcza w czasach jego potężnego kryzysu, jaki aktualnie notujemy w Polsce – tylko 37% Polaków przeczytało w ostatnim roku książkę!

Pragniemy podkreślić, że za naszym wystąpieniem stoi intencja, by upomnieć się o ogół czasopism literacko-artystycznych, których przyszłość – wskutek tegorocznych decyzji MKiDN – stanęła pod znakiem zapytania. Czasopisma literacko-artystyczne nie poradzą sobie bez państwowego mecenatu, dlatego apelujemy o pozytywne rozpatrzenie wniosków złożonych przez te periodyki w ramach rozpoczętej procedury odwoławczej. Gotowi jesteśmy także wspólnie z ministerstwem rozpocząć prace na rzecz przeformułowania Priorytetu w celu uniknięcia w przyszłości sytuacji, w której wsparcia finansowego pozbawione zostają czasopisma, do których skierowany jest Priorytet.